nutrizioa eta kirola
Post on 09-Mar-2016
257 views
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Nutrizioa eta kirolaren arteko erlazioaTRANSCRIPT
ELIKADURA ETA KIROLAOinarri Biologikoak
TAFYD 1. Maila Juan Arbulu 2009/10 Ikasturtea
Elikaduraren oinarrifisiologikoak eta metabolikoak
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
2
Gizakiaren bizi-etapa guztietan elikaduragarrantzizkoa da: Behar plastikoei aurre egiteko. Ehunak eta hondatutako
egiturak birsortzeko.
Energia ekoizteko. Jarduera fisikoa egin ahal izateko, besteakbeste.
Funtzionamendu organikoa erregulatzeko. Homeostasia
Elikaduraren oinarrifisiologikoak eta metabolikoak
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
3
Elikadura behar fisiologikoa eta bizi-ohitura da. Elikadura-ohiturek azken hamarkadako aldaketa
kuantitatibo eta kualitatiboak nabariak izan dira.
Pertsonak, txikitatik, dituen elikagaien fisiologiabeharrak zeintzun diren ezagutu behar ditu. Elikatze-ohiturak hobetzeko
Elikadura faktore askoren menpe dago: adina, sexua, ezaugarri etnikoak, familiakoak,
Elikaduraren oinarrifisiologikoak eta metabolikoak
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
4
Elikadura egokia=orekatua: Karbohidratuak, proteinak, lipidoak, bitaminak, gatz
mineralak eta ura. Ezinbesteko elikagai batzuk daude:
Ura, glukosa, azido linoleikoa, 8 aminoazido, 13 bitaminaeta 21 mineral.
Elikadura ona: gorputzak behar bezalafuntzionatzeko behar dituen elikagai guztiakizateko behar duenaren eta irensten denarenarteko oreka aproposa lortzea da.
Elikatze behar ezberdinak pertsonen arabera etajardueren arabera.
Elikaduraren oinarrifisiologikoak eta metabolikoak
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
5
Elikadura arloko kontzeptuak: Elikadura: Elikagaiak eman edo hartzearen ekintza, bai
bide fisiologikotik (ahoz) edo baita bestelako bideetatikere (hesteetatik, hesteez kanpotik,).
Nutrizioa: Irentsitako edo hartutako elikagaien onartzeeta metabolizatze prozesua.
Dieta: Pertsona bakoitzak irauteko edo mantentzekohartzen duen ohiko elikadura, solidoa nahiz likidoa.
Erregimena: Osasunari eusteko edo osasunaberreskuratzeko egiten den metodo bidezko dietaren erregulazioa.
Berehalako printzipioenzereginak elikaduran
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
6
Oinarrizko printzipioak: energia-funtzioa, egiturafuntzioa eta funtzionamendu funtzioa betetzendituzte. PROTEINAK KARBOHIDRATUAK LIPIDOAK BITAMINAK GATZ MINERALAK URA
PROTEINAK
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
7
Aminoazido kate luzeak dira
Proteinen degradazioaren ondorioz:
PROTEINAK
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
8
Proteinen eginkizuna
1. Egitura funtzioa: Gorputzeko ehun asko osatzen dituzte Kolagenoa
2. Erreguladore funtzioa: intsulina
3. Funtzionamendu eginkizuna: Entzima, garraio-proteina(hemoglobina), hemato-proteina (hemoglobina),
4. Funtzio energetikoa: Nagusiki ahuleria egoeretan edotairaupen luzeko ariketa fisikoa egiten denean.
Proteinen kaloria-balioa gramoko 4 kaloria ingurukoa da.
PROTEINAK
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
9
Proteina eta aminoazidoen betebeharrak Adinaren arabera aldatzen da.
Pertsona heldu bati aholkatzen zaio 0,8 g/pisu-Kg-ko etaeguneko gutxi gorabehera.
PROTEINAK
Garrantzizkoa da irentsitako proteinen kantitatea etagarrantzitzuagoa kalitatea
21 Aminoazidoetatik 8 ezinbestekoak ditugunagusitan, 10 haurretan.
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
10
Balina Leuzina Isoleuzina Lisina Metionina
Fenilalanina Treonina Triptofanoa Arginina Histidina
PROTEINAK
Proteinen balio biologikoa Proteinak ez dituzte oinarrizko aminoazidoak proportzio
egokian.
Proteinen kalitatea proportziorik txikienean aurkitzenden oinarrizko aminoazidoa hartzen da kontutan.
Orokorrean animalien proteinen kalitatea landareenabaino handiagoa da. Dena den, landareak, barazkiak moduegokian konbinatuz emaitza egokia lor daiteke.
Helburua: AMINOAZIDO EZBERDINEN ARTEAN ELKARREN OSAGARRITASUN EGOKIA LORTZEA.
Juan ArbuluOinarri Biologikoak
11
PROTEINAK
A taldeko elikagai bat irentsita eta B, C edo D taldeetako besterenbatekin konbinatuta, oinarrizko aminoazido guztiak biltzen dira. Aminoazidoen erabilgarritasuna denboran mugatua da (4-6 ordu)
Juan Arbulu
12
Oinarri Biologikoak
PROTEINAK
Aminoazidoen osagarritasuna
Juan Arbulu
13
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
Funtsean funtzio energetikoa duten konposatu organikoakdira.
nutriente hauei etekia ateratzeko beharrezkoa da aldaketabatzuek jasanarastea, gorputzarentzat energia erabilgarri bat lortzeko (ATP):
Karbohidratoen METABOLISMOA KATABOLISMOA: Molekula komplexu batzuk simpleagoan
bihurtzeko jasaten duten erreakzio kimikoetatik sortzen den energia askea. (Glukogeno Glukosa)
ANABOLISMOA: Molekula simpleak beste molekulakomplexuago baten bihurtzeko egiten den energia gastua. (Glukosa Glukogeno)
Juan Arbulu
14
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
Sailkapena. Bi irizpide sailkatzeko:1. Egitura kimikoa kontutan hartuta
2. Izaera bakuna (lasterrak) ala konplexua (geldoak) dutenenaraberakoa
Juan Arbulu
15
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
1. Egitura kimikoaren arabera1. MONOSAKARIDOAK: molekula batekoak. Glukosa, fruktosa
eta galaktosa. Berehala energia emateko balio dute. Iturria: fruituek, eztiak.
2. DISAKARIDOAK: bi molekulakoak. Laktosa, sakarosa etamaltosa.Berehalako energia emaileak dira. Disakaridoak Monosakaridoak. Iturria: Esnearen laktosa, kainabera, erremolatxa,
3. POLISAKARIDOAK: Molekula askotakoak. Glukogenoa, almidoai eta zelulosa. Karbohidratoen elikagai iturrigarrantzitsuenak dira. Glukogenoa gibelean eta muskuluenenergia-erreserba da. Almidoia landereetan.
Juan Arbulu
16
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
Glukosa Fruktosa Galaktosa
Laktosa Sakarosa Maltosa
Glukogenoa Almidoia Zelulosa
Juan Arbulu
17
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
2. Hesteetan irentsiak izateko denboraren arabera.
1. Karbohidrato bakunak edo lasterrak. Gorputzak berehalabereganatzen ditu. Adb: Glukosa, fruktosa eta sakarosa. Aldaketa nabarmenak eragiten dute odoleko azukre mailan(gluzemia)
2. Karbohidrato konplexuak edo geldoak. Orokorreanpolisakaridoak dira. Metabolizazio prozesua geldoagoa dute. Gluzemia mailan ez dute eragin bortitzak. Orokorrean dietan almidoi moduan irensten da. Ugariak lekaleetan, egoskarietaneta frutetan dira.
Juan Arbulu
18
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
Karbohidratoen DIGESTIOA
Hauek irensten ditugunetik xurgakorrak izatera bihurtzerainojasan behar dituen prozesu mekaniko zein kimikoak
- MEKANIKOA: Mastikatze prozesu eta mugimenduperistaltikoak
- KIMIKOAK: Urdaileko eta hesteetako urinek eragiten dutenhidrolisi enzimatikoa. (Karbohidrato guztiakglukosa/fruktosa/galaktosa ra txikituak izan behar dira)
Juan Arbulu
19
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
Karbohidratoen XURGATZEA
- GLUKOSA: Glukosa gorputzak xurgatzeko sodioarekin (Na) elkartu behar da. Biak zelulen azalean dagoen errezeptorebatekin elkartzen dira. Behin zelula barruan sakabanatu etasodio kamporatua izaten da sodio/potasio bombaren bitartez.
(mekanismo honek glukosaren xurgatzea oso azkarra izateaegiten du)
- GALAKTOSA: Glukosaren bide bera erabiltzen du, bainagorputzean glukosa gehiago dagoenez denbora gehiago behardu sodioafri eta errezeptoreei bategiteko.
- FRUKTOSA: Xurgaketan ez dago gasto energetikorik, konzentrazio diferentziagatik xurgatzen da.
Juan Arbulu
20
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
Karbohidratoen METABOLISMOA2 faseri lotuta dago.
1 Xurgatze fasea (erreakzio anabolikoak)
Xurgatze fasean gibela da glukosa hartzen duen lehen organua. Gibelean 4 bide hartu dezakeelarik:
Glukosa odolera jariatu (intsulina sekrezioa aktibatuko du)
Glukogeno bezala gorde (100 gr inguru gibelean)
Gantz bihurtu (triglizerido bezala)
Beste 3 faseek energia gastu beharra dute beraz glukosa zati txiki bat krebszikloa egitera bideratzen de energia hau lortzeko.
Gibelean bezala giharretan ere glukosa almazena daiteke baina behinglukogeno bezala sartu ezkero ezin da berriz odol zirkulaziora irten.
Juan Arbulu
21
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
2 Energia lortzea (erreakzio katabolikoak)
katabolismo aerobikoa Krebs zikloa
Glukolisia (glukosa pirubato bihurtzen da)
katabolismo anaerobikoa Pirubato laktatoan bihurtzen da.
Juan Arbulu
22
Oinarri Biologikoak
Katabolismoan: CO2, H2O, beroa eta ATP sortzen dira
KARBOHIDRATOAK
Karbohidratoen digestioaJuan Arbulu
23
Oinarri Biologikoak
KARBOHIDRATOAK
Juan Arbulu
24
Oinarri Biologikoak
Anabolismoa eta katabolismoa intsulinarekin oso lotuta daude.
Zerbait jan:
odoleko gluzemia igo.
intsulina igo.
intsulinak glukosa zelula barrura sartzen du etaerabilia izaten da energia sortuz edoglukogeno/triglizerido bezala gordez.
KARBOHIDRATOAK
Juan Arbulu
25
Oinarri Biologikoak
geroago:
odoleko gluzemia jeitsi.
intsulina sortzeari utzi.
glukagoia sortu (glukagoiak gibeleko glukogenoasintetizatzen du glukosa bihurtuz eta odol zirkulazioraaskatuz.)
Horrela erregulatzen da odoleko gluzemia maila.
KARBOHIDRATOAK
Karbohidrato beharrak
Aldakorra da jarduera fisiko eta ezaugarriant